Η ΓΕΝΕΤΕΙΡΑ ΤΟΥ "ΑΝΤΙΣΗΜΙΤΙΣΜΟΥ"

Το άρθρο αυτό δεν θα ασχοληθεί συνολικά με τον βίο και την προσφορά του σπουδαίου ιεραπόστολου, και σεβαστού αγίου και μάρτυρα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Κοσμά του Αιτωλού (1714-1779).

Είναι γνωστό άλλωστε ότι αυτή η σημαντική εκκλησιαστική προσωπικότητα, σε μια πολύ δύσκολη εποχή, επανασύνδεσε τον λαό με το γνήσια ορθόδοξο, πατερικό φρόνημα, βοήθησε στην εξύψωση του κλήρου με μια σειρά από νουθεσίες και κριτικές παρατηρήσεις, αλλά και στην πνευματική αναβάθμιση των κατοίκων, μέσω μιας ελληνικής (ως φορέα πνευματικού πολιτισμού κατά τα πατερικά πρότυπα) αλλά και ορθόδοξης (ως φορέα της αυθεντικής πίστεως) παιδείας.

Είναι ο άνθρωπος που συνέβαλε όσο λίγοι στην εθνική υπόθεση, ηλεκτρίζοντας το υπόδουλο Γένος με τα κηρύγματά του, με τα οποία «έρριπτεν επί της ζωής φως» και βοηθούσε τον λαό «να αντιληφθή την κατάστασιν του». Ο άγιος Κοσμάς «είναι ίσως ο μοναδικός που φέρει το διπλό τίτλο του "ισαποστόλου" και "εθναποστόλου"».





Κι όμως, κάποιοι εκπρόσωποι της γνωστής αντιχριστιανικής πολεμικής, μην έχοντας τι άλλο να πουν, προσπάθησαν να πλήξουν τη θρυλική αυτή μορφή με ανυπόστατες κατηγόριες περί δήθεν «αντισημιτισμού». Σε απάντηση τους, δημοσιεύεται το κείμενο αυτό.

Η μεθόδευση

Δεν χρειάζεται φιλοσοφία για να καταλάβουμε τον λόγο που κάποιοι επέλεξαν την λέξη «αντισημιτισμός» για να επιτεθούν στον Πατροκοσμά. Είναι απλό και παλιό το τέχνασμα: ο όρος αυτός έχει φυλετικό περιεχόμενο και ασφαλώς, παραπέμπει υποσυνείδητα τον αναγνώστη, στο απεχθές χιτλερικό ολοκαύτωμα. Νομίζουν δηλ. ότι έτσι μπορούν να δώσουν «βάρος» σε ένα ανύπαρκτο επιχείρημα. Εύκολα θα φανεί όμως, ότι οι άνθρωποι αυτοί το μόνο που καταφέρνουν είναι να επιδείξουν εκτεταμένη προκατάληψη.
Αυτό που στην ουσία κάνουν οι πολέμιοι του Πατροκοσμά, είναι να προσαρμόζουν την αλήθεια στα μέτρα που τους βολεύει, ώστε να προκύπτει συνεκδοχικά από τις παραθέσεις τους ένας δήθεν «αντισημιτισμός».

Το όλο θέμα έχει ως εξής:

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός κήρυξε σε μια δύσκολη εποχή όπου ο χριστιανικός λαός βρισκόταν σε φανερή ηθική κατάπτωση και αμάθεια. Ζούσε, συνθλιβόμενος ανάμεσα στην καταπίεση των Τούρκων και την οικονομική εκμετάλλευση των Εβραίων, και οδηγούμενος από τις άθλιες συνθήκες ζωής στην θρησκευτική χαλάρωση, στην απιστία, ακόμη και σε εκούσιο εξισλαμισμό, χάνοντας τη σύνδεση με την ορθόδοξη πίστη του, και ταυτόχρονα τον ελληνισμό του

Στο κήρυγμά του, εκτός άλλων, ο Πατροκοσμάς συχνά μιλούσε για την ανάγκη απομάκρυνσης των χριστιανών από τις εβραϊκές συνήθειες και συναναστροφές, οι οποίες αλλοίωναν το ορθόδοξο φρόνημα και την ενότητά τους. Στις περιπτώσεις αυτές, αναφερόταν και σε λαϊκές αντιεβραϊκές δοξασίες της εποχής, τις οποίες φαίνεται θεωρούσε πραγματικότητα.
Ο Θανάσης Παπαθανασίου, που σε άρθρο του ασχολήθηκε ειδικά με αυτό το θέμα σημειώνει:
«Ότι ο άγιος Κοσμάς υιοθετούσε λαϊκές αντιεβραϊκές παραδόσεις έχει διαπιστωθεί από παλιότερα […]». Όμως, «όσο κι αν δεν συμμεριζόμαστε τις αιχμηρότατες αντιεβραϊκές δοξασίες» οφείλουμε να δούμε πως επρόκειτο για μια εποχή «αντιπαράθεσης και […] εργώδους ποιμαντικού αγώνα ώστε κάθε θρησκευτική κοινότητα να μην αλλοιωθεί από άλλην» .

Παρακάτω θα δούμε αναλυτικά ότι καμία απολύτως σχέση με «αντισημιτισμό» δεν είχε ο Πατροκοσμάς. Οι αναγνώστες όμως που θα «πέσουν» επάνω σε τέτοια συκοφαντικά κείμενα ας γνωρίζουν ότι χρησιμοποιείται μια ανέντιμη μέθοδος για να τον κατηγορήσουν, και δεν είναι άλλη από την αποσιώπηση, δηλ. την απόκρυψη όλων εκείνων των τμημάτων του κηρύγματος του αγίου Κοσμά τα οποία φανερώνουν την γνήσια χριστιανική αγάπη και συγχωρητικότητα του προς όλους τους ανθρώπους.

Οι λαϊκές δοξασίες που ήταν διαδεδομένες την εποχή εκείνη ανάμεσα στους χριστιανικούς πληθυσμούς, αποτελούσαν μύθους και φήμες κατά των Εβραίων, όπως π.χ. αναφορές για δήθεν μυστικές και αιματηρές θυσίες που πραγματοποιούσαν, «αποδεικνύοντας τη βαθιά κρίση που διέρχονταν κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας» οι σχέσεις τους. Αξίζει να δούμε με συντομία τα βαθύτερα αίτια που δημιούργησαν τις δοξασίες αυτές.

Από την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την έναρξη της Τουρκοκρατίας, οι χριστιανοί κάτοικοι βιώνουν μια δύσκολη πραγματικότητα:

«Οι Εβραίοι εισδύουν… στο περιβάλλον του σουλτάνου (μέσα στις κλίκες και στα κτήματα του) και των ισχυρών του τόπου. Αυτοί ουσιαστικά διαχειρίζονται τις ιδιωτικές υποθέσεις των υπουργών του και είναι οι απαραίτητοι σύμβουλοι τους…Επομένως διαθέτουν πολιτικά μέσα και έχουν δύναμη. Τα μεγάλα κεφάλαια, που έχουν αποκτήσει με το εμπόριο, τα κινούν προς μεγαλύτερα κέρδη…

Ο Γερμανός περιηγητής Dernschwam παρατηρούσε στα 1553 ότι οι Εβραίοι ήθελαν να περνούν τον καιρό τους αργόσχολα, όπως και οι Τούρκοι, γιατί άλλοι, οι σκλάβοι, δούλευαν γι’ αυτούς…

Είναι ανακατωμένοι σε όλες τις εμπορικές δουλειές, επηρεάζουν την οικονομική πολιτική του κράτους, μισθώνουν τους φόρους…Στα 1629 ο τότε μεγάλος βεζίρης, για ν’ ανταπεξέλθη στις τεράστιες ανάγκες του κράτους επέβαλε βαρείς φόρους στους Εβραίους και χριστιανούς, αλλά στους τελευταίους φέρθηκε κατά την είσπραξη τους με μεγαλύτερη αυστηρότητα, γιατί οι πρώτοι χρησιμοποίησαν το κύρος τους, για ν’ αποφύγουν τα παθήματα των δεύτερων...Οι Τούρκοι…γενικά τους θωπεύουν. Μολονότι είναι σκλάβοι, έχουν έναν αέρα κυρίου…συσσωρεύουν τεράστια πλούτη είναι έμπιστοι των Τούρκων και δηλωμένοι εχθροί των χριστιανών. Είναι ακόμη μεσίτες του τοκογλυφικού εμπορίου και των συναφών επιχειρήσεων».

Πηγή: http://ellinonea.blogspot.com/2009/06/blog-post_7561.html