Μετά από πολλά χρόνια κατά τα οποία ο Ησαύ μισούσε τον Ιακώβ, τα αδέλφια συναντιούνται. Ο Ησαύ τρέχει προς τον Ιακώβ, τον αγκαλιάζει, γέρνει στο λαιμό του, τον φιλά, οι δύο τους ξέσπασαν σε δάκρυα. Τι συναρπαστική συμφιλίωση. Όμως οι Εβραίοι σοφοί, σύμφωνα με το Μιδράς Bereshit Rabbah 78,
δεν λάτρεψαν αυτήν τη συμφιλίωση. Έβαλαν κουκκίδες πάνω στην εβραϊκή λέξη vayeshakehu («τον φίλησε», Γένεση 33: 4), που σημαίνει διαγραφή. Αλλά η διαγραφή δεν ήταν μια πραγματική επιλογή – ήταν άλλωστε, μια λέξη της Τορά - έτσι έκαναν μια «προσποιητή» διαγραφή. Ισχυρίστηκαν ότι το φιλί του Ησάυ ήταν προσποιητό και ότι η πρόθεση δεν ήταν να τον φιλήσει (nishek) αλλά να τον δαγκώσει (nashakh) - ένα ωραίο παιχνίδι λέξεων.Γιατί λοιπόν έκλαιγαν; Επειδή συνέβη ένα θαύμα και ο λαιμός του Ιακώβ σκληρύνθηκε και το δάγκωμα δεν έκανε ζημιά. Ο ένας έκλαιγε για τον λαιμό του, ενώ ο άλλος έκλαιγε για τα δόντια του. Διασκεδαστικό; Σιγουρα οχι. Για τους σοφούς της ραββινικής περιόδου, ο Ησαύ ήταν μία μετωνυμία για τη Ρώμη και μετέπειτα για τον Χριστιανισμό. Η πιθανότητα να συμφιλιωθεί η Ρώμη με τους απογόνους του Ιακώβ, τους Εβραίους, δεν τους πέρασε ποτέ από το μυαλό.
Αλλά συνέβη στη Ρώμη, το 1965. Η Β΄Βατικάνεια Σύνοδος εξέδωσε το «Nostra aetate», ένα έγγραφο στο οποίο η Καθολική Εκκλησία διακύρηξε ότι εγκατέλειψε την αντι-εβραϊκή κληρονομιά της και ότι επιθυμεί να συμφιλιωθεί με τον Ιουδαϊσμό.
Το λαμπρό και σημαντικό νέο βιβλίο της ιστορικού Karma Ben Johanan με τίτλο «Η συμφιλίωση και τα παράπονα της: ανεπίλυτες εντάσεις στις ιουδαϊοχριστιανικές σχέσεις», ασχολείται με τις αμοιβαίες αντιλήψεις των Καθολικών και των Ορθόδοξων Εβραίων στην εποχή της συμφιλίωσης. Το πρώτο μέρος του αφιερώνεται στον ενθουσιασμό της χριστιανικής πλευράς να πλησιάσει τους Εβραίους, καθώς και με τον εσωτερικό διάλογο που προέκυψε στην Εκκλησία μετά τη συμφιλίωση. Στη δεύτερη ενότητα, το βιβλίο ασχολείται με τις ψυχρές αντιδράσεις του Ορθόδοξου Ιουδαϊσμού, συμπεριλαμβανομένων των υποψιών που προκλήθηκαν από την προθυμία των Χριστιανών να γυρίσουν σελίδα και την ανησυχία των ραββίνων για την πιθανότητα υπερβολικής εγγύτητας.
Αυτό το συναρπαστικό βιβλίο της Ben Johanan, μίας μελετήτριας των ιουδαϊοχριστιανικών σχέσεων και της θεολογίας η οποία διδάσκει επί του παρόντος στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου, βασίζεται σε έρευνα σε βιβλιοθήκες και σε προσωπικές συνεντεύξεις με μερικούς από τους πρωταγωνιστές του. Είναι γραμμένο με ακαδημαϊκή ορμή και πλουτίζει τον αναγνώστη με βασικές πληροφορίες για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τόσο τον εαυτό μας όσο και τον Άλλο. Στη συγγραφέα πρέπει να δοθούν συγχαρητήρια για την υπέροχη γραφή της, το φρέσκο στιλ και το εύγλωττο, επιδεικτικό γύρισμα του λόγου της.
Όπως αναφέρθηκε, στην αρχική ενότητα του βιβλίου η Ben Johanan ρίχνει φως στην έντονη προσπάθεια των Καθολικών θεολόγων να κατανοήσουν την έννοια του Ολοκαυτώματος και της αντι-εβραϊκής κληρονομιάς της Εκκλησίας. Από τη μία πλευρά, υπήρχαν αισθήματα ενοχής και αποδοχή της ευθύνης. Από την άλλη πλευρά, ο φόβος για την κατάρρευση της αποκρυσταλλωμένης για σχεδόν 2.000 χρόνια θεολογικής υποδομής. Η διακύρηξη της Β΄Βατικάνειας ολοκλήρωσε ένα κεφάλαιο στην ιστορία του Χριστιανισμού και άνοιξε ένα νέο. Οι αποφάσεις που ελήφθησαν, ωστόσο, προκάλεσαν νέα ερωτήματα, τα οποία παραμένουν άλυτα έως σήμερα.
Η διακύρηξη περιελάμβανε μια υποχώρηση από δύο θεμελιώδη αξιώματα σχετικά με τους Εβραίους: την ενοχή για τη σταύρωση του Ιησού και τον ισχυρισμό ότι έπαψαν να είναι ο λεγόμενος εκλεκτός λαός. Μια τρίτη ιδέα, η φιλοδοξία να δουν τη μεταστροφή τους στις έσχατες ημέρες, δημιούργησε την ελπίδα ότι στο μέλλον όλοι οι λαοί θα ενωθούν σε μια πίστη σε έναν Θεό, μια διατύπωση που κουβαλά μια οικεία βιβλική στάση. Δύο ζητήματα παρέμειναν ανοιχτά: η εξορία των Εβραίων και η ίδρυση του Κράτους του Ισραήλ.
Αφού οι Εβραίοι απαλλάχτηκαν από τη δολοφονία του Ιησού, και αφού αποφασίστηκε ότι συνέχισαν να είναι αγαπητοί από τον Θεό, τότε προέκυψαν τα ερωτήματα γιατί τιμωρήθηκαν με εξορία και τι σημαίνει η επανασύσταση ενός εβραϊκού κράτους. Εάν οι Εβραίοι είναι ακόμα αγαπητοί, ποια είναι η εγκυρότητα του δόγματος της αρχαίας Εκκλησίας που ισχυρίζεται ότι «δεν υπάρχει σωτηρία έξω από την Εκκλησία»; Εξαιρέθηκαν οι Εβραίοι από αυτόν τον κανόνα;
Η συγγραφέας επισημαίνει την άνοδο μιας συντηρητικής τάσης μετά την Β' Βατικάνεια, όχι μόνο ως φυσική απάντηση στη νίκη των μεταρρυθμιστών σε αυτόν τον φορέα, αλλά και στο πλαίσιο των φοιτητικών εξεγέρσεων του 1968 στη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες , η οποία προκάλεσε ανησυχίες για μια διάβρωση της πίστης που θα οδηγούσε τους πιστούς να εγκαταλείψουν την πίστη τους.
Το βιβλίο περιγράφει έντονα την ετοιμότητα της Εκκλησίας να αντιμετωπίσει την πρόκληση του εκσυγχρονισμού, να κοιταχτεί στον καθρέφτη και να κάνει μια αυτοαξιολόγηση χωρίς φόβο να ταρακουνήσει τα θεμέλια στα οποία στηρίζεται. Δεν είναι εύκολο για μια θρησκεία 2.000 ετών να ανακαλέσει δόγματα τα οποία διέταξε δισεκατομμύρια πιστούς να ακολουθήσουν. Δεν είναι ασήμαντο πράγμα να ασκείται κριτική σε σεβαστά άτομα που ήταν αγιοκαταταγμένα, και σε κανονικά βιβλία που διδάσκονταν από γενιά σε γενιά. Μια θρησκεία, από τη φύση της, δυσκολεύεται να εξετάσει τον εαυτό της κριτικά, διότι με αυτόν τον τρόπο απαρνείται την φιλοδοξία της για μεταφυσική αλήθεια. Ένας πάπας καθήμενος στο θρόνο του Πέτρου δεν είναι πρόθυμος να διακυρήξει ότι όλοι οι προκάτοχοί του ήταν λάθος.
Η Ben Johanan απεικονίζει το θάρρος, την ειλικρίνεια και την αποφασιστικότητα των υποστηρικτών της μεταρρύθμισης στην Εκκλησία, οι οποίοι αντιμετώπισαν τον δισταγμό και την ανησυχία του συντηρητικού στρατοπέδου. Ένα δυνατό σημείο του βιβλίου της είναι η διαυγής περιγραφή της επίσκεψης του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β 'στο Ισραήλ τον Μάρτιο του 2000. Η προσευχή που απήγγειλε στο Δυτικό Τείχος, η ομιλία του στο μνημείο Ολοκαυτώματος Yad Vashem και το αίτημά του για συγχώρεση από τον Εβραϊκό λαό προκάλεσε μια βαθιά αλλαγή στις σχέσεις μεταξύ Εβραίων και Χριστιανών. Οι συμβολικές του χειρονομίες δημιούργησαν έναν νέο διάλογο, βασισμένο στην ανθρώπινη και διπλωματική φιλία, που ώθησε τα δογματικά επιχειρήματα στη γωνία μιας χούφτας ειδικών.
Το ζήτημα της ειδωλολατρίας
Στο δεύτερο μέρος , το βιβλίο παρουσιάζει τον εσωτερικό Ορθόδοξο Εβραϊκό λόγο για τον Χριστιανισμό. Η συγγραφέας επέλεξε σκόπιμα την (Εβραϊκή) Ορθοδοξία ως αντίβαρο για την Καθολική Εκκλησία, από όλα τα παρακλάδια του Ιουδαϊσμού, λόγω της ηγεμονικής της θέσης στο Ισραήλ και του κρίσιμου ρόλου της στον καθορισμό της εβραϊκής ταυτότητας, αν και είναι αμφίβολο ότι αυτή η επιλογή θα κερδίσει την εύνοια των αριστερών Αμερικανο-εβραίων.Μέχρι το τέλος, η Ben Johanan καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, ενώ ο χριστιανικός λόγος στοχεύει στη συμφιλίωση, ο ορθόδοξος εβραϊκός λόγος ανταποκρίθηκε στον Χριστιανισμό με αυξανόμενη εχθρότητα, που προϋπήρχε της Β΄Βατικάνειας και στη συνέχεια εμβαθύνθηκε.
Ένα παράδειγμα είναι η χαλαχική συζήτηση σχετικά με το αν ο Χριστιανισμός αποτελεί avoda zara - «ειδωλολατρία» στα Εβραϊκά. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, υπήρχαν διάφορες απόψεις για αυτό το θέμα. Μερικοί αναγνώρισαν ότι οι Χριστιανοί πιστεύουν στη θεϊκή προέλευση της Τορά και ότι και οι θρησκευτικές τους προθέσεις είναι ειλικρινείς. Ωστόσο, κατά την θεώρηση των περισσότερων ραββινικών κριτών που αποφασίζουν για θέματα halakha, η πίστη στη θεότητα του Ιησού και στην Αγία Τριάδα θεωρήθηκε απόδειξη πολλάπλών θεοτήτων, άρα ειδωλολατρίας.Οι στενότερες σχέσεις μεταξύ Εβραίων και Χριστιανών στη σύγχρονη εποχή θα μπορούσαν να έχουν δημιουργήσει προσδοκίες για ένα μαλάκωμα προς τον Χριστιανισμό, αλλά όπως έδειξε ο καθηγητής ιστορίας Yosef Salmon, και ο καθηγητής και νομικός μελετητής Aviad Hacohen, η σύγχρονη εβραϊκή Ορθοδοξία συνέχισε να βλέπει τον Χριστιανισμό ως ειδωλολατρία. Πράγματι, σύμφωνα με την Ben Johanan, η άποψη ότι ο Χριστιανισμός είναι ειδωλολατρία παγιώθηκε για την ακρίβεια περισσότερο στην χαλαχική συζήτηση.
Μα ολοένα και πιο αρνητική στάση απέναντι στον Χριστιανισμό παρατηρείται επίσης στις προσπάθειες αποκατάστασης των εβραϊκών λογοτεχνικών εκφράσεων που μοιάζουν με τον Χριστιανισμό ώστε να αποκαλυφθεί εκ νέου η αλήθεια που κρύφτηκε και λογοκρίθηκε, από τον καιρό της ανακάλυψης της τυπογραφίας, λόγω του φόβου ότι θα προκαλούνταν η χριστιανική οργή. Μεταξύ των λογοκριτών του παρελθόντος, ορισμένοι ήθελαν πραγματικά να είναι διαφωτισμένοι Εβραίοι, όπως έδειξε ο Ισραηλινός ιστορικός Amnon Raz-Krakotzkin. Η εξομάλυνση και η πολιτική ελευθερία εξάλειψαν τον φόβο του Χριστιανισμού και χρησίμευσαν για να αντισταθμίσουν την κατωτερότητα που αισθάνονταν οι Εβραίοι για τόσο καιρό.
Ένα άλλο ερώτημα που εξετάστηκε από τη χαλαχική γραμματεία είναι εάν, τώρα που οι Εβραίοι κατέχουν την εξουσία, το κράτος του Ισραήλ θα έπρεπε να καταστρέψει τις εκκλησίες υπό την κυριαρχία του, ή εάν αυτή η πορεία δράσης έπρεπε να αποφευχθεί μόνο λόγω του φόβου να εξοργιστούν τα «goyim», όπως ο Ραββίνος Yehuda Gershuni (μαθητής του Ραββίνου Abraham Isaac Kook) και ο Ραββίνος Menachem Kasher ισχυρίστηκαν.
Μια πιο ακραία προσέγγιση είναι επίσης εμφανής στο χώρο της μουσικής. Τον 19ο αιώνα, ο Ραββίνος Moshe Hazan επαίνεσε υπερβολικά τη χριστιανική μουσική, ενώ ο Ραββίνος Eliezer Waldenberg εξέφρασε την έκπληξη του για αυτήν την προσέγγισή. Πρέπει να σημειώσω ότι δεν είναι μόνο οι ψαλμωδίες που ενοχλούν τους Ορθόδοξους Εβραίους. Σε δύο περιπτώσεις, αντιμετώπισα εχθρότητα όταν τραγούδησα την «Ωδή στην Χαρά» του Schiller («Όλοι οι άνθρωποι γίνονται αδέλφια») στην Ενάτη του Μπετόβεν, επειδή θεωρείται «χριστιανική μουσική».
Μία από τις σημαντικές καινοτομίες του βιβλίου είναι η ενασχόληση του με τη θρησκευτική έννοια της εβραϊκής ιστορίας κατά τη σχολή σκέψης του Ραββίνου Yehuda Ashkenazi (με το παρατσούκλι «Manitou») και των ραββίνων του κύκλου του. Σπούδασαν ως επί το πλείστον στη Γαλλία και μετανάστευσαν στο Ισραήλ μετά τον πόλεμο των έξι ημερών, πλησιάζοντας το Mercaz Harav Yeshiva, έναν βασικό θεσμό του εθνικο-θρησκευτικού κινήματος, που ιδρύθηκε από τον Ραββίνο Kook στην Ιερουσαλήμ.Ο Ασκενάζι ήταν από τις λίγες προσωπικότητες του Ορθόδοξου Ιουδαϊσμού που γνώριζε σχετικά καλά τον Χριστιανισμό. Υποστήριξε ότι για 2.000 χρόνια ο Χριστιανισμός ισχυρίζόταν ότι οι Εβραίοι δεν καταλάβαιναν τα ιερά τους βιβλία, ότι δεν ήταν πλέον ο εκλεκτός Ισραήλ και ότι τιμωρήθηκαν με εξορία επειδή σταύρωσαν τον υιό του Θεού. Οι ισχυρισμοί αυτοί απειλούσαν την ταυτότητα των Εβραίων.
Σύμφωνα με τον Ashkenazi, τα πράγματα αντιστράφηκαν μετά την ίδρυση του Ισραήλ. Τώρα ήταν ο Χριστιανισμός που υπέφερε από την απώλεια της ταυτότητάς του. Δεν είναι τα μάτια των Εβραίων που καλύπτονται από ένα πέπλο που τους εμποδίζει να κατανοήσουν την Παλαιά Διαθήκη · είναι οι Χριστιανοί που είναι τυφλοί και δεν καταλαβαίνουν την Καινή Διαθήκη. Η αποκατάσταση της εβραϊκής κυριαρχίας αποδεικνύει ότι οι Εβραίοι είχαν δίκιο στη μακρά διαμάχη τους με τον Χριστιανισμό. Η πραγματοποίηση των προφητειών για την επιστροφή στη Σιών αποδεικνύει ότι η εβραϊκή ερμηνεία της Βίβλου και όχι η Χριστιανική, είναι η σωστή. Αντί οι Εβραίοι να είναι «μάρτυρες της πίστης» για την αιτιολόγηση του Χριστιανισμού, λέει ο Ashkenazi, τώρα οι Χριστιανοί χρησιμεύουν ως μάρτυρες που εκπλήσσονται με την αναβίωση του Εβραϊκού λαού.
Έτσι αναπτύχθηκε μια νέα ερμηνεία της δημιουργίας του Κράτους του Ισραήλ. Όχι μόνο μια «εθνική πατρίδα» όπως των άλλων λαών, αλλά ένα θρησκευτικό γεγονός που προοριζόταν να αντικρούσει τη χριστιανική πίστη. Τα πράγματα είχαν ξεφύγει, «και ήρθε η ώρα να αντιστραφεί η μέθοδος», γράφει ο Μανίτου.
Μία από τις πολλές αρετές του βιβλίου της Ben Johanan είναι η εις βάθος παρατήρηση του εννοιολογικού μωσαϊκού των δύο θρησκειών και του πώς αναπτύσσονται νέες θρησκευτικές ιδέες εν μέσω αδιάλειπτης διατήρησης της συνοχής και της εσωτερικής ισορροπίας του συνόλου της θρησκευτικής σκέψης. Σε αντίθεση με την παγωμένη εικόνα τους, και οι δύο θρησκείες κινούνται και μετατοπίζονται ασταμάτητα με πλήρη επίγνωση του εαυτού τους, των ιστορικών συνθηκών και των ιδεών που τις περιβάλλουν.
«Βιβλικό γεγονός»
Πολλές σκέψεις μου ήρθαν στο μυαλό κατά την ανάγνωση του βιβλίου και θέλω εδώ να παρουσιάσω τρεις. Η πρώτη είναι η εκπληκτική, ξεκάθαρη ομοιότητα μεταξύ της ιστορικής ερμηνείας που προβάλλεται από τον «γαλλικό» κύκλο, και της ερμηνείας των Πατέρων της Εκκλησίας. Πράγματι, το αυγουστίνειο δόγμα φαίνεται να απολαμβάνει μια αναβίωση στο Mercaz Harav Yeshiva. Σχεδόν την ίδια στιγμή που ο Καθολικός κόσμος απομακρύνθηκε από την παλιά θεολογία που είδε στην Ιστορία την πραγματοποίηση της νίκης της Εκκλησίας έναντι του Ιουδαϊσμού - αυτή η ίδια θεολογία, αντεστραμμένη, απέκτησε νέα ζωή μεταξύ των οπαδών του Εβραϊκού Σιωνιστικού μεσσιανισμού. Το σημείο καμπής στο Χριστιανισμό συνέβη το 1965 · σε αυτήν την εβραϊκή κοινότητα συνέβη το 1967. Σύμφωνα με τον Oury Cherki, έναν από τους ραββίνους αυτού του κύκλου, ο Πόλεμος των Έξι Ημερών θα θεωρηθεί ανώτερος από τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Ήταν «ένα βιβλικό γεγονός με κάθε έννοια της λέξης». Τώρα ήταν η σειρά των Εβραίων να δουν την Ιστορία ως συνειδητοποίηση της νίκης του Ιουδαϊσμού έναντι της Εκκλησίας.
Δυστυχώς, ενώ η Εκκλησία κινείται προς τα εμπρός και απαιτεί διαθρησκευτική συμφιλίωση και αδελφοσύνη, οι Εβραϊκοί Ορθόδοξοι κύκλοι αναζωογονούν την παλιά διαμάχη και διεκδικούν την νίκη. Ο Ραββίνος Τσέρκι αναμένει ακόμη και από τους Χριστιανούς να πιστέψουν στον Εβραϊκό λαό αντί του Ιησού, γιατί «ο Εβραίος είναι το Θείο»! Ο Μανίτου γράφει: «Σταδιακά οι Χριστιανοί ανακαλύπτουν ότι ο Εβραίος δεν χρειάζεται να εκχριστιανιστεί, αλλά ο Χριστιανός χρειάζεται να εξιουδαϊστεί.»
Πράγματι, είναι ίσως ευχάριστο να πιστεύουμε ότι ο αντίπαλος είναι λάθος, αλλά ο σύγχρονος Ιουδαϊσμός ετοιμάζεται να επαναλάβει τα λάθη που έκανε ο Χριστιανισμός στο επαίσχυντο παρελθόν του; Αντί να επιδιώκει να μετατρέψει τους Χριστιανούς σε Εβραίους και να θριαμβεύσει σε μια θρησκευτική διαμάχη, θα ήταν καλύτερο για τον Ιουδαϊσμό να συμφιλιωθεί και να σεβαστεί τις θρησκείες που έχει δημιουργήσει ο ανθρώπινος πολιτισμός.
Μια ασυνείδητη συγγένεια με τα χριστιανικά πρότυπα σκέψης είναι επίσης διακριτή στη σύλληψη του Εβραίου της Διασποράς που είναι άστεγος και ως εκ τούτου οικουμενικός. Ενώ στα μάτια του φιλόσοφου George Steiner και του Satmar Rebbe αυτός είναι ο ιδανικός Εβραίος, σύμφωνα με το δόγμα του Abraham Isaac Kook, ο Εβραίος της Διασποράς θεωρείται σχεδόν Χριστιανός. Η αποσύνδεση από τις πρακτικές της πολιτικής ζωής τον έκανε ένα αποξενωμένο, αφηρημένο ον, με τον ίδιο τρόπο που ο Χριστιανισμός προτιμούσε να απέχει από την υλική ζωή, τις βιβλικές εντολές και τη σεξουαλικότητα και έγινε η ίδια η θρησκεία της πνευματικότητας.
Έτσι, ένα νέο συστατικό - ιερή περιοχή - προστέθηκε στην κλασσική σιωνιστική «άρνηση της Διασποράς». Το σύνθημα που υιοθέτησαν οι μαθητές του Ραββίνου Κουκ, «Γη του Ισραήλ, λαός του Ισραήλ, Τορά του Ισραήλ», αντικατέστησε το σύνθημα του Ramchal του 18ου αιώνα (του Ραββίνου Moshe Chaim Luzzatto), «Ο Άγιος, Ευλογημένος να είναι, η Τορά και το Ισραήλ είναι ένα.» Ο Θεός έχει αφαιρεθεί, η θέση Του καταλαμβάνεται από τη χώρα του Ισραήλ και η Τορά υποβιβάζεται στην τρίτη θέση.
Η θρησκευτική-μεσσιανική προσέγγιση αυτών των υποστηρικτών έδωσε επίσης μια νέα διάσταση στην παλιά διαμάχη μεταξύ του Χριστιανισμού και του Ιουδαϊσμού σχετικά με τις προφητείες της λύτρωσης και της παρηγοριάς που εξέφρασαν οι Εβραίοι Προφήτες. Ο Χριστιανισμός τις θεωρούσε προφητείες που είχαν πραγματοποιηθεί με τον ερχομό του Ιησού και τον εκχριστιανισμό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η εβραϊκή σκέψη του Μεσαίωνα τις θεωρούσε υπόσχεση για το μέλλον που θα έρθει. Τώρα το μέλλον είχε γίνει πραγματικότητα.
Ωστόσο, θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί: Εάν οι προφητείες για την καταστροφή του Πρώτου Ναού προέβλεψαν επιτυχώς την καταστροφή της Ιερουσαλήμ που συνέβη περίπου στην εποχή τους, και αν οι παρηγορητικές προφητείες μπορούσαν να προβλέψουν γεγονότα που έλαβαν χώρα 2.500 χρόνια αργότερα - γιατί κανένας προφήτης δεν προέβλεψε την καταστροφή του Δεύτερου Ναού; Και τι γίνεται με τη μακρά εξορία των Εβραίων, η οποία διήρκεσε 2.000 χρόνια, και όχι 70, ή το Ολοκαύτωμα, την πιο τρομερή καταστροφή που έπληξε ποτέ τον εβραϊκό λαό - γιατί δεν είχαν προβλεφθεί από τους προφήτες που έβλεπαν το μακρινό μέλλον; Κάθε αμερόληπτος αναγνώστης των παρηγορητικών προφητειών καταλαβαίνει ότι αναφέρονται στην επιστροφή στη Σιών μετά το μοναδικό γεγονός καταστροφής του 586 π.Χ που ήταν γνωστό στους προφήτες. Αλλά η πίστη και η αφέλεια συχνά συνδέονται.
Ένας δεύτερος προβληματισμός που προέκυψε από το βιβλίο σχετίζεται με την σχεδόν αποκλειστική ενασχόλησή του με τους ραββίνους. Όμως η εχθρότητα προς τον Χριστιανισμό συναντάται και στους Ορθόδοξους διανοούμενους. Θα αναφέρω εδώ ως ένα εντυπωσιακό παράδειγμα τον αείμνηστο Yeshayahu Leibowitz, «αρχιερέα» της φιλελεύθερης αριστεράς στο Ισραήλ. Το βιβλίο «Θα ήθελα να σας ρωτήσω, καθηγητά Leibowitz» (στα εβραϊκά) περιέχει μια επιστολή που έγραψε ο καθηγητής στον David Flusser, ο οποίος ήταν καθηγητής του πρώιμου Χριστιανισμού και του Ιουδαϊσμού της εποχής του Δευτέρου Ναού , κατά την περίοδο της δίκης του Eichmann (στην Ιερουσαλήμ το 1961) .
Ο Flusser είχε εκφράσει την ικανοποίησή του που ο Eichmann δεν ήταν πρόθυμος να ορκιστεί σε αντίγραφο της Καινής Διαθήκης στο δικαστήριο. «Ο Άιχμαν αποχώρησε από τον Θεό του Χριστιανισμού και έτσι υπηρέτησε τον Χριστιανισμό», έγραψε ο Flusser. Πρόσθεσε την ελπίδα του ότι αυτό «θα είναι μια ιστορική αλλαγή για τους χριστιανούς αδελφούς μου να καθαρίσουν τη θρησκευτική τους συνείδηση και θα κάνει εφικτό, η Εκκλησία να πλησιάσει τον κοινό Πατέρα μας στον ουρανό».
Ο Leibowitz ήταν εξοργισμένος για τις προσπάθειες του Flusser «να εξαγνίσει τα παράσιτα [sheretz] του Χριστιανισμού με μια σειρά από δικαιολογίες». Κατά την άποψή του, ήταν το μίσος για τον Ιουδαϊσμό και τους Εβραίους που είχε γεννήσει τον Χριστιανισμό και «βρήκε την τέλεια έκφρασή του στο αμαρτωλό Ευαγγέλιο και τις επιστολές του αποστάτη από κακεντρέχεια.»
Ο Λίμποβιτς χρησιμοποίησε υβριστική γλώσσα έναντι του Χριστιανισμού, απέφευγε να αποκαλέσει τον Παύλο τον Ευαγγελιστή με το όνομά του και τον χαρακτήριζε αποστάτη «από κακεντρέχεια», σε αντίθεση με την αφήγηση της μεταστροφής του από βαθιά πεποίθηση και αφού ο Ιησούς του αποκαλύφθηκε. Ο Χριστιανισμός είναι ένα «βδέλυγμα της ερημώσεως», παγανισμός που κακόβουλα πλαστογράφησε σύμβολα δανεισμένα από τον Ιουδαϊσμό. «Καταριόμαστε τον Χριστιανισμό τρεις φορές την μέρα», έγραψε ο Leibowitz.
Δεν άλλαξε γνώμη μετά την Β' Βατικάνεια, αλλά προσκολλήθηκε στην άποψή του ότι ο Χριστιανισμός είναι «παγανισμός». Σε μια επιστολή του 1987 προς έναν ανώνυμο παραλήπτη, έγραψε: «Τα λόγια σου με κάνουν να υποπτεύομαι ότι είσαι αποστάτης και δεν είμαι πρόθυμος να αρχίσω συζήτηση με αποστάτες». Ο εβραϊκός όρος Meshumad, είναι μια υποτιμητική έκφραση για έναν Εβραίο που έχει μεταστραφεί. Ο Λίμποβιτς, για παράδειγμα, χαρακτήρισε τον Heinrich Heine «την πιο αξιοκαταφρόνητη και απαίσια φιγούρα στην ιστορία του εβραϊκού λαού». Σε μια επιστολή του 1975 περιέγραψε έναν meshumad ως «μισητό από τους ανθρώπους, παραβάτη της διαθήκης, βλάσφημο, χλευαστή και υβριστή του Θεού».
Ενώ πολλές δεκάδες φοιτητών θεολογίας, ιερείς και μοναχοί, Καθολικοί και Προτεστάντες, συρρέουν στην Ιερουσαλήμ κάθε χρόνο για να μελετήσουν τον Ιουδαϊσμό εκεί, κανείς δεν μπορεί καν να φανταστεί τα ισραηλινά σχολεία να διδάσκουν την Καινή Διαθήκη ως συμπληρωματικό υπόβαθρο για την κατανόηση του Ταλμούδ.
Στο τέλος ενός μαθήματος στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ το 2000, κατά τη διάρκεια του οποίου ανέφερα αποσπάσματα από την Καινή Διαθήκη, μια φοιτήτρια με πλησίασε και ρώτησε αν θα αναφέρω περισσότερα αποσπάσματα σε μελλοντικά μαθήματα. Της είπα ότι θα της έδινα δύο απαντήσεις. Η πρώτη: ναι. Η δεύτερη: Σε όλες τις 2.700 σελίδες του Βαβυλωνιακού Ταλμούδ, υπάρχει μόνο μία παραπομπή από ένα μη Εβραϊκό βιβλίο, συγκεκριμένα από την Καινή Διαθήκη (Babylonian Talmud Tractate Shabbat 116a-b ). Αυτό που επιτρέπεται στο Talmud επιτρέπεται επίσης και σε έναν talmid (φοιτητή). Δεν ξαναεμφανίστηκε ποτέ στα μαθήματά μου.
Ένα τελευταίο σχόλιο αναφέρεται στη φύση του «Ιουδαϊσμού» με τον οποίο η Εκκλησία επιδιώκει συμφιλίωση. Ένας αναγνώστης του βιβλίου της Ben Johanan θα μείνει με την εντύπωση ότι σχεδόν όλα τα βήματα των Χριστιανών θεολόγων αναφέρονται στον Ιουδαϊσμό ως τη θρησκεία της «Παλαιάς Διαθήκης», που προηγήθηκε του Χριστιανισμού. Αυτό υποδηλώνει ότι ο διάλογος μεταξύ των δύο θρησκειών είναι σε εμβρυικό στάδιο, επειδή ο Ιουδαϊσμός δεν είναι η θρησκεία της Βίβλου αλλά η θρησκεία του Ταλμούδ, η ραββινική γραμματεία, η Καμπαλά και η προσευχή. Η Χριστιανική θεολογία εξακολουθεί να διεξάγει διάλογο με τον εαυτό της – ακόμα όχι με τον Ιουδαϊσμό που συνυπήρχε παράλληλα με αυτήν.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πρωτοποριακή ακαδημαϊκή έρευνα και των δύο πλευρών ξεχωρίζει θετικά. Κατά την τελευταία γενιά, Εβραίοι και Χριστιανοί μελετητές στην ακαδημαϊκή κοινότητα έχουν δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για τις παράλληλες εξελίξεις και στις δύο θρησκείες ακόμα και μετά το χωρισμό τους. Το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο έχει ιδρύσει ένα κέντρο για τη μελέτη του Χριστιανισμού, και με συμβολικό παραλληλισμό, το Κέντρο Καρδηνάλιος Bea για τη Μελέτη του Ιουδαϊσμού ιδρύθηκε στο πανεπιστήμιο Pontifical Gregorian της Ρώμης. Δεκάδες βιβλία και εκατοντάδες άρθρα που δημοσιεύθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες έχουν αφιερωθεί στην αντιμετώπιση των στενών και σύνθετων σχέσεων μεταξύ του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού κατά τη διάρκεια της Ιστορίας. Το βιβλίο της Karma Ben Johanan είναι ένα σημαντικό ορόσημο σε αυτό το ακαδημαϊκό άνοιγμα - το οποίο, κατά την εκτίμησή μου, είναι άμεσο αποτέλεσμα της Β΄Βατικάνειας.
Χάρη στην ενσυναίσθηση που δείχνει η συγγραφέας για το θέμα της, το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι μόνο μια διαφωτιστική ερευνητική μελέτη, αλλά και μια πνευματική, πολιτιστική και πολιτική πρόκληση. Αυτό είναι ένα σημαντικό βιβλίο για τους Εβραίους ξεχωριστά, και για τους Χριστιανούς ξεχωριστά, και επίσης για οποιονδήποτε για τον οποίο η ιουδαϊοχριστιανική ιστορία είναι ένα σημαντικό στοιχείο για τον καθορισμό της ταυτότητάς του.
Θα κλείσω με ένα απόσπασμα από τον επίλογο του βιβλίου: «Η πρόκληση που θέτει η ίδρυση του Κράτους του Ισραήλ στον Ιουδαϊσμό είναι παρόμοια με αυτήν που έθεσε ο εκχριστιανισμός της αυτοκρατορίας στον Χριστιανισμό». Μου φαίνεται ότι και η συγγραφέας ελπίζει ότι τα αποτελέσματα θα είναι διαφορετικά. Το βιβλίο αποδεικνύει ότι η ακαδημαϊκή κοινότητα έχει την ικανότητα να φέρει κοντύτερα τους ανθρώπους και να φέρει την ειρήνη στον κόσμο.
«Η συμφιλίωση και και τα παράπονα της: Ανεπίλυτες εντάσεις στις ιουδαϊοχριστιανικές σχέσεις», της Karma Ben Johanan.Τελ Αβίβ University Press (Εβραϊκά), 460 σελίδες, 98 σεκέλ
Ο ομότιμος καθηγητής Israel Jacob Yuval είναι ιδρυτής και ακαδημαϊκός διευθυντής του Κέντρου Ερευνών Mandel Scholion, και επικεφαλής της Σχολής Προηγμένων Σπουδών στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες Jack, Joseph και Morton Mandel στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο. Το βιβλίο του «Two Nations in Your Womb: Perceptions of Jews and Christians » (Magnes Press, 2000; στα Εβραϊκά) κέρδισε το Βραβείο Bialik του 2002 στις Εβραϊκές Σπουδές και τη Λογοτεχνία.
No comments:
Post a Comment